Mikotoksinlerle Mücadele

Mikotoksinlerin Ruminant Hayvanlara Etkileri

Mikotoksinler, mantarlar (küfler) tarafından sentezlenen zehirli maddelerdir. Kimyasal yapılarına, üretici mantar (küf) çeşidine, etkiledikleri organ, doku veya sisteme göre çeşitli sınıflara ayrılırlar. Sığırlarda sıklıkla zehirlenmelere yol açan ya da risk oluşturan mikotoksinler, Aspergillus, Penicillium ve Fusarium türü mantarlar tarafından sentezlenirler. Gerek tarlada gerekse harmanlama, depolama, taşıma ve hazırlama sırasında, özellikle sıcaklık ve nem gibi şartlar uygun olduğu takdirde yem ve yem hammaddeleri mantarların istilasına uğrayarak mikotoksinlerle kirlenebilirler. Her yıl dünya tahıl ve yağlı tohum üretiminin en az %1’i çürüme ve küflenme yüzünden işe yaramaz hale gelirken, %25-40’a yakın kısmı da değişik derecelerde mikotoksinlerle kirlenirler.Bu sebeple mikotoksinlerle mücadelenin önemi hayvan sağlığı ve yetiştirici için çok yüksektir.

Mantar türleri 300’den fazla mikotoksin oluşturmalarına rağmen, yemlerde bulunan ve süt sığırları ve besi sığırları için risk oluşturan başlıca mikotoksinler; aflatoksinler, deoksinivalenol, T2 toksin, zearalenon, fumonisin ve okratoksin A’dır.

Mikotoksinlerle Mücadelenin Önemi

Mikotoksinler hayvan yemlerinin besleyici özelliklerini azaltarak, sindirim kanalında irkiltiye yol açarak, endokrin sistemi etkileyerek, rumen mikroorganizmalarının metabolik aktivitesini engelleyerek ve bağışıklık sistemini baskı altına alarak etkilerini gösterirler.

Gevişenler, mikotoksinlerin bir kısmını rumen floralarında bulunan protozoalar tarafından yıkımlanması sayesinde mikotoksikozise karşı diğer hayvan türlerine göre daha dayanıklıdırlar. Fakat rumen florasında protozoa populasyonunda bir düşme olması durumunda, mikotoksinler yıkımlanmadan hızla geçer ve zararlı etkilere sebep olurlar. Ayrıca fumonisin ve aflatoksinler gevişenlerin ön midelerinde tam olarak parçalanmazlar.

Süt sığırlarında ve besi sığırlarında mikotoksikozis olgularında spesifik bir belirti görülmediği için tanısı zordur. Bu sebeple, kesin tanıda yem analizinin yapılması gerekir. Süt sığırlarında mikotoksikozis belirtileri; süt veriminde düşme, yem tüketiminde azalma ya da yemi reddetme, aralıklı ishal (dışkı koyu renk ya da bazen kanlı olabilir), kıl örtüsünde bozukluk, döl veriminde azalma, düzensiz östrüs belirtileri, yavru atma ya da embriyonik ölümdür.

Ayrıca ayak hastalıkları, abomasum yer değiştirmesi, ketozis, plasentanın atılamaması, uterus yangısı, mastitis ve karaciğer yağlanması gibi hastalıkların sıklığında artmaya sebep olurlar.